WHO CARES? Over het zorgen van vandaag en morgen

Onder de noemer Spreken is Goud, programmeert De Roma avonden rond maatschappelijke thema's. We spraken Khadija Hyati van het Nederlandse Schoonmakersparlement en Noëmi Willemen van het Crisiskabinet Kinderopvang. Op 26 februari delen zij het podium met Philsan Osman en Anaïs Van Ertvelde om het te hebben over het belang van zorg voor onze samenleving. 

Tekst: Julie Carlier

Wat betekent zorgen voor jou?

Khadija: Voor mij persoonlijk, maar ook in het algemeen, is het zo dat wij als vrouw toch meestal de zorg dragen, voor ons gezin, voor onze ouders. En dat wordt niet erkend. Om het pijnpunt maar meteen te benoemen.

Noëmi: Die zorg wordt niet erkend, maar is wel datgene wat ons in leven houdt, wat de economie draaiende houdt. Dat wordt nooit benoemd, daar staat geen prijs op. Zorg is gratis als je het zelf thuis doet en wordt uitverkocht als het uitbesteed wordt. Dat is een volledig onderbelicht gegeven.

Veel mensen zien het werk dat je thuis doet als een uiting van liefde en vinden het ongepast om dat in economische termen te bekijken. Maar de Zorgcoalitie wijst erop dat 60% van de arbeid die we in België verrichten, onbetaald is. En vrouwen spenderen gemiddeld bijna 10 uur meer per week meer dan mannen aan huishoudelijke taken en zorg.

Khadija: Natuurlijk hoort zorgen bij moederliefde, maar veel vrouwen zouden als ze konden kiezen toch liever betaalde arbeid buitenshuis verrichten. Zolang huishoudelijke arbeid niet beter verdeeld en erkend wordt, is de vrouw wel verplicht om dat levensnoodzakelijke werk te doen, gratis. 

Dat houdt vrouwen tegen, want zij gaan daardoor veel vaker dan mannen deeltijds werken. En dat heeft financiële gevolgen: de vrouw bouwt minder sociale rechten op, en blijft financieel afhankelijk van haar partner. Of van overheidsinstanties in het geval van alleenstaande moeders. De grootste boosdoener voor mij is dat dat zorgwerk niet erkend wordt.

Dat geldt in Nederland, maar zeker ook in België: bijna de helft van de werkende vrouwen doet dat deeltijds en slechts een fractie van die deeltijds werkende vrouwen geeft aan dat dit een vrijwillige keuze is.

Noëmi: En dan zie je dus dat dat zorgwerk niet iets is wat je er zo maar even kan bijnemen, bovenop een betaalde voltijdse job. In ons wit, liberaal feminisme denken wij: ocharm, die vrouwen van vroeger aan de haard. Wij maken onszelf wijs dat we onszelf intussen volledig bevrijd hebben dankzij betaald werk en dat we al dat zorgen gedaan kunnen krijgen in onze “vrije tijd.” 

Welgestelde tweeverdieners kunnen dat zorgwerk wel uitbesteden aan anderen – meestal aan vrouwen, vaak met een migratieachtergrond. En zo kunnen we onszelf de illusie aanpraten dat onze “work-life balance” op orde krijgen. Maar het gaat nooit over de “work-life balance” van die onderbetaalde mensen die ons huishouden komen doen. Zonder die mensen kunnen wij niet bestaan, maar zij moeten ook een gezin doen draaien en kunnen zich geen poetshulp veroorloven. 

In die professionele zorgsector zijn vrouwen opnieuw zwaar oververtegenwoordigd, vooral in de slechtst betaalde jobs zoals in de schoonmaaksector en kinderopvang. Dit zijn nu net de twee sectoren waar jullie op focussen. 

Khadija: Met het Schoonmakersparlement komen we op voor een betere verloning en sociale voorwaarden voor poetshulpen. Voor wat betreft verloning hebben we dankzij een aantal grote stakingen in het verleden in Nederland grote successen geboekt. Maar dat moeten we wel blijven opvolgen, want met een salaris als schoonmaker blijft het nog steeds overleven in de plaats van echt leven. 

Wanneer het gaat om deeltijds werk en toegankelijke kinderopvang is er nog veel werk aan de winkel. Dat maken we nu bespreekbaar: de leugen dat vrouwen er zelf voor kiezen om deeltijds te werken, is intussen wel doorprikt. Kinderopvang is gewoon niet betaalbaar in Nederland. Voltijds werken als poetshulp en dan de helft van je loon moeten uitgeven aan kinderopvang, dat is onzinnig. 

Noëmi: Toegankelijke en kwalitatieve kinderopvang, dat is exact waar we met het Crisiskabinet Kinderopvang voor ijveren. De sector schreeuwt al jaren dat de werkomstandigheden onhoudbaar zijn, dat de verloning te laag is. Dat leidt tot personeelstekorten, tot een onmenselijke werkdruk en dus tot gevaarlijke situaties. 

Met het Crisiskabinet Kinderopvang hebben wij als gebruikers – als ouders van kindjes in de crèche –  in 2022 besloten om een alliantie aan te gaan met de kinderverzorgsters. Deze mensen zorgen meer wakkere uren per dag dan wijzelf voor onze kinderen, dus er moet voor hen gezorgd worden. Ik wil niet dat mijn kind in de handen is van iemand die wordt uitgebuit. 

Maar veel verbetering is er niet gekomen, want vorig jaar zijn jullie De Kinderopvangzaak gestart. Waarom?

Noëmi: In de plaats van structureel te investeren in kwalitatieve kinderopvang, met werkbaar werk voor het personeel, heeft men besloten om te toegang te beperken. De voorrangsregels voor ouders in een sociaal kwetsbare positie werden afgebouwd. Bovendien moet je vandaag 4/5 werken op gezinsniveau om recht te hebben op kinderopvang. En wie zijn deze mensen met een laag inkomen, de alleenstaande en deeltijds werkende ouders, die nu uit de boot vallen? Dat zijn onder meer onze poetshulpen. 

We vechten deze nieuwe voorrangsregels nu aan bij het Grondwettelijk Hof.  Voor ons is deze zaak een precedent. Ten eerste, om onze krakende welvaartstaat niet verder te laten afbouwen. En ten tweede, om solidariteit te creëren tussen zorgvragers en zorgverstrekkers, tussen ouders en kinderverzorgsters, enz. 

Er wordt namelijk een schaarste gecreëerd waarbij de uitgeputte werkende ouder wordt uitgespeeld tegen de uitgeputte kinderverzorgster en de uitgeputte poetshulp. Maar dat spel spelen wij niet mee. Mijn poetshulp houdt mijn huishouden recht. Dat is mijn collega!

Hoe zou zo’n samenleving waarin zorg echt telt eruitzien volgens jou? Waar droom je van?

Khadija: Ik droom van een wereld waarin iedereen gelijk is, waarin het welzijn van de ene mens niet ten koste gaat van het welzijn van een ander. Op dit moment domineert het wij-zij denken en dat staat solidariteit in de weg, of het nu gaat over racisme of gender- of sociale ongelijkheid. We leven in een maatschappij waar zoveel ongelijkheid is. Als we elkaar als gelijke zien, zien we ook elkaars problemen als iets gemeenschappelijks en kunnen we samen werken aan een wereld met meer gelijkheid. 

Noëmi: En dan moeten we dus samen ijveren voor leefbaar werk voor iedereen. Wij moeten ons niet spiegelen aan de Hillary Clintons van de wereld. Wij zijn de 99%. In plaats van te vertrekken van de “work-life balance” van een slinkende middenklasse, moeten we ons verhaal starten bij de poetshulp. Wat hebben zij en haar gezin nodig? Het uitgangspunt moet zijn: wat houdt ons elke dag in leven en hoe kunnen we dat in stand houden? Hoe kunnen we zorg dragen voor alle zorgers? 

Zoals de bekende slogan, die ook een inspiratiebron is voor de mobilisaties op Internationale Vrouwendag: “people-making before profit-making”

Khadija: ja, voor alles wat goed is in het leven, voor wat ons in leven houdt, is er zogezegd geen geld. Maar het geld is er wel! Stop met geld te steken in oorlog en besteedt het aan je mensen. Wie zijn de slachtoffers van oorlog wereldwijd, opnieuw de vrouwen en de kinderen. 

Noëmi: Ik geloof ook heel sterk in de 30-uren-week met behoud van loon. Historisch gezien win je dat ook altijd: collectieve actie voor collectieve arbeidsduurverkorting is tot nu toe altijd succesvol geweest. Dat zou de druk op de zorg verminderen: er is minder poetshulp en kinderopvang nodig, mensen blijven langer gezond, enz. Je kan je inzetten voor je omgeving, je hebt tijd voor sociale verbinding. Ik denk, eerlijk gezegd, dat het de bedoeling is, dat wij uitgeput zijn en te weinig tijd hebben om samen te komen en op te komen voor wat echt telt.

Khadija: Wij worden bewust arm gehouden, zodat we niet verder gaan nadenken. Mensen zoals wij, schoonmakers, zijn vooral bezig met overleven. En dat komt goed uit, want als je je elke maand moet afvragen of je de huur wel zal kunnen betalen, dan heb je geen tijd of energie over voor de vraag waarom de maatschappij zo in elkaar zit. Dat is een vicieuze cirkel die we moeten doorbreken. 

Noëmi: Mensen zitten vast in die bestaansonzekerheid, wat heel begrijpelijk is, maar tegelijkertijd beseffen wij veel te weinig hoeveel macht we hebben. Dit systeem heeft ons nodig, ons zorgwerk. Als wij de boel platleggen, dan zijn we oppermachtig. Waarom? Omdat je zorg niet kan staken. Het is het werk dat niet kan stoppen, omdat het levensnoodzakelijk is. Daar zit een enorme kracht in, maar omdat we allemaal zo geïsoleerd aan het ploeteren zijn, zien we die kracht niet, … nog niet! 

3x feminisme 
in De Roma

WHO CARES? 
Over het zorgen van vandaag en morgen
WO 22 FEBRUARI – 20:00
ZITTEND - TICKETS

i.s.m. Collecti.e.f 8 maars Antwerpen, en Furia, Ella, Femma en ACV, leden van de Zorgcoalitie, die opkomen voor meer erkenning, waardering en een gelijkere verdeling van zorg

BUDDING HUMANS
Documentaire met inleiding door De Kinderopvangzaak
DI 4 MAART – 20:00
ZITTEND - TICKETS

i.s.m. De Kinderopvangzaak (crowdfunding). Regie: Gunhild Westhagen Magnor, Noorwegen, 2022, 1u10, Eng. Ondertit.

WE STRIKE BECAUSE WE CARE
Internationale dag voor de rechten van vrouwen*
ZA 8 MAART – 15:30-18:30
GRATIS - MEER INFO

i.s.m. Collecti.e.f 8 maars Antwerpen