Jan Vanderheyden wordt in juli 1940 verkozen tot voorzitter van de Belgische Syndicale Kamer van Filmverhuurders, de zogenaamde Filmgilde. Een betaalde functie. De PAB spant deze organisatie handig voor haar kar om de Belgische filmsector drastisch naar haar hand te zetten, mét medewerking van Jan Vanderheyden. Hij is niet de uitvinder van dit beleid maar verzet zich allerminst. Anti-Joodse maatregelen voert hij gedwee mee uit.

Zijn coulante houding legt hen geen windeieren. Op financieel vlak loopt alles prima en ze worden niet hard beperkt in hun bewegingsvrijheid. Reizen naar Berlijn en naar het filmfestival in Venetië gaat vlot. Onder aanhoudende druk vluchten beiden uiteindelijk in september 1944 naar Duitsland. Daar zoeken zij actief contact met de gevluchte, harde kern van de Belgische collaboratie, waarbinnen gewerkt wordt aan de Vlaamse Landsleiding, een Vlaamse regering in ballingschap, na een hypothetische Duitse overwinning. Dit alles komt Jan Vanderheyden in 1949 op een veroordeling wegens economische collaboratie te staan. Hij wordt in beroep veroordeeld tot 15 jaar, maar komt al in juli 1951 vrij.

Doordat Edith Kiel al die tijd haar Duitse nationaliteit behoudt, kan zij niet voor collaboratie veroordeeld worden. Edith Kiel werkt in die periode in Duitsland en keert pas terug nadat Jan Vanderheyden vrijkomt in 1951. Hij mag niet langer in de filmsector werken. Edith Kiel kan hierdoor eindelijk voor het voetlicht treden. Tot dan wordt ze als gescheiden vrouw met een natuurlijk kind, als Duitse en partner van de nog gehuwde Jan Vanderheyden, handig als medewerkster in zijn schaduw gehouden. Een voorbeeld? Zij schrijft in 1934 het scenario voor De Witte en regisseert de film, maar krijgt hiervoor geen formele erkenning. Nu treedt ze eindelijk naar voor als regisseur, producer en scenarist in hun Antwerpse Filmonderneming (AFO) waar het koppel volksfilms en komedies blijft maken tot aan de dood van Jan Vanderheyden in 1961.

Voor Edith Kiel is de geschiedenis uiteindelijk mild. Ondanks een lidkaart van de NSDAP en de swastika op haar kleding vindt men weinig of geen bewijs van strafbare feiten. Prof. Roel Vande Winkel, KU Leuven / Institute for Media Studies (IMS) zegt hierover: “Antisemitisme was zeer wijdverspreid in die dagen. Haar gedrag was minstens moreel laakbaar, ronduit opportunistisch. Maar na de oorlog heeft de rechtspraak de handen vol met zwaardere feiten. Er zijn zeker zaken onder de mat geveegd, destijds. De maatschappelijke gevoeligheid voor misstappen tijdens de oorlog is vandaag ook erg vergroot.”

Sinds 2020 leidt het Edith Kielpad door het Antwerpse Nieuw Zuid.

Noot: In het deel STERREN OP HET WITTE DOEK hebben we het uitgebreid over De Roma en cinema in het algemeen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hiervoor zijn we te rade gegaan bij de publicatie 'De verlichte stad. Een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen' - Daniël Biltereyst en Philippe Meers (Red.)